Rynek fotowoltaiki 2016/2017
na podstawie raportu
„Rynek fotowoltaiki 2017 w Polsce”
Ocena sytuacji prawnej
W lutym 2015 r. uchwalona została ustawa o odnawialnych źródłach energii (ustawa o OZE), która miała zastąpić
(od lipca 2016 r.) dotychczasowy system zielonych certyfikatów na energię z odnawialnych źródeł energii
(OZE) systemem aukcyjnym oraz wprowadzić nowe zasady rozliczeń za energię z mikroinstalacji o mocy do
40 kW w formie taryf gwarantowanych FiT. Ustawa o OZE została znowelizowana w czerwcu 2016 r. poprzez
wprowadzenie zmiany w systemie aukcyjnym (aukcje OZE) oraz zastąpienie systemu taryf gwarantowanych
FiT systemem tzw. opustów. Dodatkowo spółdzielnie energetyczne, konkretnie zdefiniowane w Prawie spółdzielczym,
zostały podporządkowane pod pojęcie klastrów (lub włączone w tę koncepcję). Klastry mają brać
udział w systemie aukcyjnym lub mieć możliwość korzystania z dotacji. Aukcje i klastry nie odegrały żadnej
roli w stymulowaniu rynku inwestycji fotowoltaicznych (PV) w 2016 r. i nie odegrają w 2017 r. System zwany
"opustami" w niewielkim zakresie zagospodarował potencjał, jaki prosumentom dawały taryf FiT. Z pierwotnej
wersji ustawy pozostały zasady sprzedaży energii z mikroinstalacji należących do autoproducentów będących
przedsiębiorcami1 oraz możliwości działalności inwestycyjnej poza ustawowo oferowanymi instrumentami
(dotacje lub działalność prosumencką ze sprzedażą energii po cenach negocjowanych).
Systemy wsparcia inwestycji PV, które określiły możliwe modele biznesowe inwestorów na lata 2016/2017
i dotychczas wpływały na decyzje inwestycyjne, zestawiono w tabeli 1. Tabela nie obejmuje inwestycji typu offgrid
(a raport nie zajmuje się analizą tego typu modeli przypadków i modeli biznesowych). Struktura tabeli
nie obejmuje też znacznej części inwestycji w 2016 r., które realizowane były poza przepisami ustawy o OZE
wg modelu pełnej autokonsumpcji lub sprzedaży nadwyżek energii po cenie negocjowanej ze spółką obrotu.
Warto także zauważyć, że znaczna część inwestycji zrealizowanych przy wykorzystaniu instrumentów prawnych
wsparcia dostępnych w 2016 r. ciągle korzystała z dodatkowego wsparcia dotacyjnego (końcówka programu
Prosument, PROW, RPO). W szczególności dodatkowe wsparcie dotacyjne dotyczyło prosumentów korzystających
z opustów czy obowiązującego w I półroczu 2016 r. systemu rozliczenia prosumentów indywidualnych na zasadzie podobnej do autoproducentów – biznesowych wytwórców energii w mikroinstalacjach – sprzedających
nadwyżki energii do sieci po średniej cenie giełdowej z poprzedniego kwartału.
Moc instalacji fotowoltaicznych w Polsce
Łączna, sumaryczna moc zainstalowana w systemach fotowoltaicznych w Polsce w 2016 r. wyniosła ok. 199
MW. Ponad 99 MW to moc zainstalowana w PV wg URE, pozostałe 100 MW zainstalowano w mikroinstalacjach
podłączonych do sieci, ale niekorzystających z systemu zielonych certyfikatów. Głównymi wytwórcami
energii elektrycznej w mikroinstalacjach są osoby fizyczne (wykres 2). Coraz częściej instalacje takie powstają
także w przedsiębiorstwach. U osób fizycznych są to przede wszystkim instalacje mniejsze – instalacje do 10
kW stanowią ponad 90% wszystkich mikroinstalacji zainstalowanych u osób fizycznych. Z kolei u przedsiębiorców
powstają zazwyczaj instalacje większe – instalacje powyżej 10 kW stanowią ok. 63%. W samym 2016 r.
powstało ponad 101 MW nowych mocy w fotowoltaice, z czego ok. 73 MW w mikroinstalacjach.
Obroty na polskim rynku fotowoltaiki
Instalacje fotowoltaiczne w krajach Unii Europejskiej
Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (International Renewable Energy Agency – IRENA) w jednej ze
swoich ostatnich publikacji z marca 2017 r. zaprezentowała dane statystyczne dotyczące mocy zainstalowanej
w sektorze energetyki odnawialnej na przestrzeni ostatniej dekady (lata 2007–2016)2. We wszystkich krajach
Unii Europejskiej na koniec 2016 r. było już 102,5 GW mocy zainstalowanej w fotowoltaice, z czego udział Polski
wyniósł znikome 0,1%. Biorąc pod uwagę wszystkie kraje UE pod względem łącznej mocy zainstalowanej
w PV, Polska znalazła się na 20 miejscu (na 28 krajów), kiedy jednak wziąć pod uwagę moc zainstalowaną
w przeliczeniu na jednego mieszkańca, Polska znajduje się już na trzecim miejscu od końca z wynikiem 2,6
W/osobę3 przy średniej unijnej – 121,7 W/osobę.
Wskaźnik mocy zainstalowanej na jedną osobę jest nie tylko związany z zasobami energii promieniowania słonecznego,
ale także odzwierciedla zarówno poziom innowacyjności kraju, jak i wskaźnik zrównoważonego rozwoju
w aspekcie ekologicznym. Znacznie wyższą wartość tego wskaźnika od Polski mają kraje o porównywalnym
lub nawet mniejszym nasłonecznieniu. Zarówno pod względem mocy zainstalowanej na mieszkańca czy
też łącznej mocy zainstalowanej w PV, na pierwszym miejscu, ze znaczną przewagą do pozostałych krajów UE,
znajdują się Niemcy, gdzie sama fotowoltaika to 41 GW, a na jednego mieszkańca przypada tam ponad 500 W.
Ocena rynku wg Instytutu Energetyki Odnawialnej
Niestabilność przepisów i ulotność dotacji w 2016 r. oraz niepewność (obawy) inwestorów o warunki wsparcia
w 2017 r. spowodowały, że rynek fotowoltaiki (PV) w ub. roku rozwijał się impulsywnie jako wypadkowa
wielu czynników. Bardzo trudno związać faktyczne efekty rynkowe i sprzedażowe branży PV z konkretnymi instrumentami
wsparcia. Uchwalona w lutym 2015 r. ustawa o odnawialnych źródłach energii zastąpiła od lipca
2016 r. dotychczasowy system zielonych certyfikatów systemem aukcyjnym. Ustawa z 2015 r. wprowadzała do
prawa także nowe zasady rozliczeń za energię z mikroinstalacji w formie taryf gwarantowanych, jednak system
ten nie został wcielony w życie – został zastąpiony systemem tzw. rozliczenia netto z opustem, który wprowadzono
nowelizacją ustawy o OZE z czerwca 2016 r. Nowelizacja wprowadziła także pewne zmiany w systemie
aukcyjnym, a s półdzielnie energetyczne zostały podporządkowane koncepcji k lastrów, które mają brać udział
w systemie aukcyjnym. Z pierwotnej wersji ustawy pozostały zasady sprzedaży energii z mikroinstalacji należących
do autoproducentów (prosumentów biznesowych) będących przedsiębiorcami oraz możliwości działalności
inwestycyjnej poza ustawowo oferowanymi instrumentami (dotacje lub działalność prosumencka ze sprzedażą
energii po cenach negocjowanych).
Obraz polskiego rynku fotowoltaiki, jaki wyłonił się po przedstawieniu danych statystycznych za 2016 r., świadczy
bardziej o żywotności technologii i niezmienności poparcia społecznego dla niej niż o świadomie realizowanej polityce
wobec OZE. W 2016 r. aukcje i klastry nie odegrały żadnej roli w stymulowaniu rynku inwestycji fotowoltaicznych i nie odegrają w 2017 r. System "opustów" w niewielkim zakresie zagospodarował potencjał, jaki prosumentom
dawały taryfy FiT. W praktyce system "opustów" oznacza jednak uszczuplenie przychodów prosumenta z rozliczenia
energii na rzecz sprzedawców energii. Nie zapewnia wystarczającej opłacalności inwestowania dla najmniejszych
prosumentów i nie pokrywa też pełnych kosztów obsługi systemu przez sprzedawców energii. Coraz
lepiej natomiast rozwija się sektor prosumentów biznesowych, dla których inwestycje w PV są nadal opłacalne.
Mimo trudności, branża fotowoltaiki w Polsce i stojąca za nią technologia po raz kolejny potwierdziły, że fotowoltaika
zasługuje, aby stać się tak samo wiodącym projektem flagowym w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego
Rozwoju, jak "drony", "e-busy", Lux-torpedy" i powinna horyzontalnie wpisać się w szeroką koncepcję
"Przemysłu 4.0". Aby dać szansę rozwoju krajowego przemysłu i innowacji w sektorze fotowoltaiki, autorzy raportu
wskazują na potrzebę ustanowienia sektorowego programu badawczego nastawionego na rozwój technologiczny
i aplikacje nakierowane przede wszystkim na krajowy rynek prosumencki oraz wzmocnienie instrumentów
wsparcia w tym zakresie.
|
