Zmiany klimatu w Polsce
Co nas czeka w pogodzie w XXI w.?
Styczeń 2020 r. w całej Europie był najcieplejszym początkiem roku na przestrzeni ostatnich
dekad. Odnotowano wówczas temperaturę o ponad 3oC wyższą niż średnia dla tego miesiąca
w okresie 1981–2010. Pierwszy kwartał 2020 r. przyniósł kolejne rekordowe wyniki – w lutym
i marcu temperatury były wyższe niż średnia z wielolecia w większości krajów Europy1. Analiza
obserwacji meteorologicznych wskazuje na istnienie coraz silniejszego trendu rosnących temperatur
i częstszych przypadkach opadów nawalnych. Czy to może świadczyć o zmianach klimatu
w naszym kraju? Jak bardzo będzie się on zmieniał i jak ocenić ryzyko z tym związane?
Klimat się zmienia…
Na systematyczne wzrosty wartości temperatur w różnych
miejscach na świecie zwrócono uwagę już w latach
80. XX w. W celu monitorowania tego procesu
w 1988 r. utworzono Międzyrządowy Panel ds. Zmian
Klimatu (IPCC)2, który co kilka lat przygotowuje Raport
Oceny, podsumowujący obserwowane zmiany i prognozy
klimatu wykonane z użyciem najbardziej zaawansowanych
modeli matematycznych.
Według Piątego Raportu Oceny (IPCC, 2013), od 1980 r.
temperatura globalna w każdym kolejnym dziesięcioleciu
była wyższa niż w poprzednim. Ostatnia dekada charakteryzuje się jeszcze większym wzrostem różnic
obserwowanych parametrów meteorologicznych od
średnich wieloletnich.
Również dane meteorologiczne dla Polski z okresu
1981–2017 pokazują, że średnia roczna temperatura
wciąż rośnie. Zwiększa się też liczba dni upalnych,
a jednocześnie występuje znaczący spadek liczby dni
przymrozkowych i dni mroźnych.
… zmień sposób myślenia
Rosnąca temperatura, a dodatkowo częstsze przypadki
opadów nawalnych mogą powodować szereg zagrożeń.
Znacznie zwiększone tempo parowania wody
nawet przy nieznacznie większych opadach może prowadzić
do częstszych przypadków suszy, która dotyka
nie tylko rolnictwo, ale także wpływa na gospodarkę
wodną kraju. Z kolei ulewne, nagłe opady, zwłaszcza
na terenie miast, powodują, że nadmiar wody nie odpływa
w odpowiednim czasie, a to może prowadzić do
powodzi błyskawicznych.
W perspektywie nasilających się zmian klimatu i rosnącego
ryzyka klimatycznego konieczna jest zmiana
sposobu funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa,
a także przygotowanie działań adaptacyjnych
do zmian klimatu w Polsce. Stworzenia podstaw dla
takich prac podjął się Instytut Ochrony Środowiska
– Państwowy Instytut Badawczy, który realizuje projekt
"Baza wiedzy o zmianach klimatu i adaptacji do ich
skutków oraz kanałów jej upowszechniania w kontekście
zwiększania odporności gospodarki, środowiska
i społeczeństwa na zmiany klimatu oraz przeciwdziałania
i minimalizowania skutków nadzwyczajnych zagrożeń"
(Klimada 2.0). Jednym z działań niezbędnych
do oceny skutków zmian klimatu było przygotowanie
prognozy trendów temperatury i wysokości opadu.
– Naszym celem jest przeanalizowanie ryzyka związanego
z narażeniem na czynniki klimatyczne w przyszłości.
W tym celu zaczęliśmy od opracowania projekcji
zmian temperatury i opadów dla całego obszaru Polski
do roku 2100, na podstawie wyników modeli klimatycznych,
dla dwóch alternatywnych scenariuszy rozwoju.
Pozwoli to nie tylko na ocenę potencjalnych kosztów
szkód wynikających z braku adaptacji, ale także na
analizę efektywności możliwych praktyk adaptacyjnych
– komentuje dr hab. inż. Lech Łobocki, kierownik merytoryczny
projektu Klimada 2.0.
Co wiemy o klimacie w przyszłości?
Jaki będzie klimat w Polsce w przyszłości i jaka jest
niepewność projekcji klimatycznych? Zależy to od bardzo
wielu czynników globalnych, wśród których najistotniejszym
jest ilość gazów cieplarnianych w atmosferze.
Zgodnie z wynikami analiz Międzyrządowego Panelu
ds. Zmian Klimatu to gazy cieplarniane (głównie dwutlenek
węgla) odpowiadają za obserwowany w wielu
miejscach na świecie wzrost temperatury. W ostatnim
60-leciu średnie stężenie dwutlenku węgla w atmosferze
wzrosło od 315 do ponad 410-milionowych
części objętości (ppm) i rośnie o ok. 2 ppm/rok. Aby
prognozować zmiany temperatury i innych parametrów
klimatycznych, naukowcy starają się przewidzieć tempo
zwiększania się zawartości dwutlenku węgla w atmosferze.
W celu uchwycenia niepewności odnośnie do
emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, rozważane
są różne, uzgodnione międzynarodowo, scenariusze
rozwoju gospodarczego i socjo-ekonomicznego, które
co kilka lat podlegają uaktualnieniu3.
Analizy zmian klimatu dla Polski przeprowadzone przez
IOŚ-PIB dotyczyły dwóch ścieżek rozwoju, dla których
w opracowaniach Międzyrządowego Panelu ds.
Zmian Klimatu przyjęto akronimy RCP4.5 i RCP8.5.
Pierwsza z nich zakłada spowolnienie tempa wzrostu
emisji CO2, tak by stężenie nie przekroczyło poziomu
540 ppm w 2100 r. Drugi scenariusz, prowadzący do
wzrostu stężeń CO2 do 940 ppm w 2100 r., nie zakłada
znaczących zmian technologicznych, przy jednoczesnym
stałym wzroście zapotrzebowania na energię
(ang. business as usual). Wszystko wskazuje na
to, że jak na razie świat podąża właśnie tą ścieżką.
Projekcje zmian klimatu opracowane przez naukowców
z IOŚ-PIB nie pozostawiają wątpliwości – zmiany klimatu
dotyczą również nas, a w drugiej połowie XXI w.
będą się nasilać.
W jakim tempie zmiany te będą zachodzić i które
obszary kraju zostaną najbardziej dotknięte? Eksperci
z IOŚ-PIB udostępnią wyniki swoich prac poprzez
portal internetowy, umożliwiając wizualizację
i pobranie projekcji zmian klimatu dla każdego powiatu
w Polsce.
Prezentacja wyników projekcji klimatycznych dla Polski
w formie raportu jest dostępna na stronie:
www.klimada2.ios.gov.pl/klimat-scenariusze/
1. https://climate.copernicus.eu/climate-bulletins
2. https://www.ipcc.ch
3. http://www.iiasa.ac.at/web-apps/tnt/RcpDb
|